logo poziome
logo poziome

Syndrom chorego budynku

Zniszczona elewacja

Spis treści

Obecnie większość swojego czasu spędzamy wewnątrz obiektów, zarówno w miejscu pracy, jak i zamieszkania. Mimo że poszczególne budynki coraz częściej realizowane są z myślą o zapewnieniu możliwie najwyższego komfortu i bezpieczeństwa, z uwagi na złożoność zagadnień związanych ze wznoszeniem obiektów, nie zawsze udaje się zapewnić oczekiwany standard realizacji. Przyczyniać może się do tego brak odpowiedniej świadomości uczestników procesu budowlanego, jak i zaniedbania na etapie projektu, realizacji oraz późniejszej eksploatacji. Skutkiem tego może być negatywne oddziaływanie środowiska zbudowanego na zdrowie i samopoczucie użytkowników.

 

Syndrom chorego budynku – czym jest?

Budynek zrealizowany zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej nie powinien przyczyniać się do negatywnego wpływu na użytkowników. Jednak wiele nawet wysokiej klasy nowoczesnych obiektów kwalifikuje się do otrzymania statusu budynku chorego. Według Światowej Organizacji Zdrowia „chore budynki” to takie, w których co najmniej 30% użytkowników uskarża się na złe warunki funkcjonowania, natomiast „Syndrom Chorego Budynku” (ang. Sick Building Syndrome – SBS), znany także jako „Zespół Chorego Budynku” lub „Syndrom Niezdrowego Budynku”, stanowi określenie zbioru objawów składających się na negatywną ocenę warunków higieniczno-zdrowotnych w pomieszczeniach. Charakterystyczne dla dolegliwości związanych z SBS jest brak ich wyraźniej przyczyny, jednocześnie opuszczenie pomieszczeń, w których panują niekorzystne warunki, może poprawić subiektywne odczucie stanu zdrowia. Powyższe przekłada się na utrudnione rozpoznawanie chorób powodowanych przez budynki. Dodatkowo występowanie zaburzeń zdrowotnych zależy nie tylko od oddziaływania środowiska zbudowanego na organizm, ale również od indywidualnych predyspozycji (np. podatności genetycznej, odporności immunologicznej, zaburzeń zdrowotnych).

 

Syndrom chorego budynku to zespół zróżnicowanych negatywnych objawów zdrowotnych, które mogą być przypisane środowisku wewnętrznemu danego budynku.

 

Choroby związane z budynkiem

Coraz większą uwagę poświęca się schorzeniom spowodowanym zanieczyszczeniami, których źródłem jest środowisko zbudowane. Długotrwałe przebywanie w „chorych budynkach” sprzyja występowaniu objawów i może być przyczyną rozwoju zespołu chorób z nim związanych (ang. Building Related Illness – BRI). Choroby spowodowane przez złe warunki środowiska wewnętrznego są trudno rozpoznawalne. Mogą być mylone z grypą lub ignorowane w przypadku poprawy samopoczucia po opuszczeniu budynku. Wśród dolegliwości związanych z ekspozycją na środowisko zbudowane wyróżnić można między innymi:

  • Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna (MCS),
  • Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) – m.in. trwałe zmęczenie oraz osłabienie pamięci.
  • Choroby układu oddechowego – np. astma, zapalenie oskrzeli.
  • Infekcje – np. legionelloza.
  • Choroby skóry – np. fotodermatoza, kontaktowe zapalenie skóry.
  • Alergie – np. gorączka nawilżaczowa.
  • Choroby grypopochodne, przeziębienia – np. kaszel, ucisk w klatce piersiowej, bóle mięśni.

 

Rozpoznanie chorób związanych z budynkiem wymusza konieczność zrozumienia wpływu poszczególnych składników środowiska zbudowanego na ludzi. Zagadnienie to charakteryzuje się dużym stopniem złożoności, jednak poprawna diagnoza, może być podstawą do wdrożenia rozwiązań poprawiających jakoś funkcjonowania użytkowników.

 

Objawy

Symptomy syndromu chorego budynku przybierają różnorodną formę, mogą one również występować w budynkach nowo wznoszonych. Z tego powodu warto przyjrzeć się dokładniej objawom związanym z tym zjawiskiem:

  • Choroby dróg oddechowych – wzrost podatności zachorowania na astmę, zwiększona częstotliwość nieżytów dróg oddechowych i napady kaszlu, doświadczanie duszności, uczucia ucisku w klatce piersiowej lub innych problemów z oddychaniem,
  • Alergie i nadwrażliwość – zwiększona zapadalność na choroby alergiczne oraz narastanie ciężkości choroby osób z nadwrażliwością na alergeny.
  • Bóle głowy – częste bóle i zawroty głowy lub migreny mogą być związane z występowaniem w powietrzu lotnych związków organicznych lub niepożądanych substancji chemicznych.
  • Problemy skórne – doświadczanie swędzenia, zaczerwienienia, uczucia suchości skóry, wysypki lub innych objawów skórnych wywołanych przez substancje drażniące.
  • Problemy trawienne – problemy żołądkowe, nudności lub wymioty doświadczane przez niektóre osoby mogą być związane z warunkami środowiska wewnątrz budynku.
  • Zmęczenie i osłabienie – związane z zespołem przewlekłego zmęczenia trudności w koncentracji, ogólna apatia i drażliwość wpływają negatywnie na wydajność i jakość życia, jednocześnie obniżenie koncentracji i pamięci obniża produktywność i zadowolenie z pracy.
  • Spadek zdrowia psychicznego – związany między innymi z ubóstwem energetycznym, może prowadzić do stanów lękowych i depresji.
  • Inne dolegliwości – uczucie suchości oraz podrażnienie błon śluzowych, oczu, nosa, krtani i gardła, łzawienie, chrypka, gorączka nawilżaczowa.

 

Użytkownicy obiektów, najczęściej nie zdają sobie sprawy z przyczyn złego samopoczucia. Różne dolegliwości przypisywane są nadmiernemu zmęczeniu, przeziębieniu lub nieodpowiedniej diecie. Choć objawy nie zawsze połączone są ze środowiskiem zbudowanym, to obecnie nasze życie nierozerwalnie związane jest z różnymi rodzajami pomieszczeń, które w różnym stopniu wpływają na osoby w nich się znajdujące.

 

Pleśń na ścianie

 

Przyczyny

Zrozumienie złożonych mechanizmów wpływających na zdrowie i samopoczucie użytkowników budynków staje się kluczowe w kontekście współczesnej urbanizacji. Różnorodność oraz skomplikowane wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi czynnikami nie ułatwiają tego zadania. Wyróżnić można jednak obszary, które w największym stopniu wpływają na jakość funkcjonowania człowieka we wnętrzach.

  • Wentylacja – niewłaściwa cyrkulacja powietrza, nieodpowiednia ilość wymian powietrza, bądź też słaba jakość i zanieczyszczenia. Jednocześnie niekontrolowana infiltracja powietrza zewnętrznego, związana z niewystarczającą szczelnością budynku, która przyczynia się do powstawania niekorzystnych przeciągów oraz przedmuchów.
  • Zanieczyszczenia powietrza:
    • ze źródeł wewnętrznych – materiały budowlane zawierające toksyczne substancje chemiczne, alergeny, lotne związki organiczne emitowane przez elementy wykończenia takie jak: farby, wykładziny, pokrycia podłóg lub meble, środki czystości, jak i dym tytoniowy.
    • ze źródeł zewnętrznych – powietrze dostające się do budynku w ramach wentylacji lub poprzez niekontrolowane nieszczelności, może być zanieczyszczone spalinami samochodowymi, alergenami, pyłami lub innymi zanieczyszczeniami.
  • Mikroorganizmy – bakterie, grzyby, wirusy, mogą rozmnażać się w nawilżaczach i miskach spustowych lub w innych miejscach gromadzenia się wody, występuje bezpośredni związek pomiędzy wilgocią i występowaniem pleśni wewnątrz budynków a objawami chorób dróg oddechowych i astmą.
  • Oświetlenie – wspomaga naturalne reakcje człowieka i wydzielanie niektórych hormonów, niedostatek światła naturalnego lub nieodpowiednie sztuczne oświetlenie zakłóca naturalny cykl okołodobowy.
  • Temperatura – zbyt niska temperatura jest przyczyną pogorszenia ogólnego stanu zdrowia oraz między innymi zwężenia naczyń krwionośnych, czego konsekwencją jest zwiększone ciśnienie krwi. Również zbyt wysoka temperatura oraz znaczne jej wahania są niekorzystne dla użytkowników obiektów.
  • Wilgotność – nieodpowiednia kontrola wilgotności pomieszczeń, niewłaściwa wentylacja, zalania, przecieki i nieszczelności, mogą prowadzić do rozwoju grzybów, które są przyczyną problemów zdrowotnych.
  • Hałas – niewłaściwa ochrona przeciwdźwiękowa przekładająca się na dyskomfort, zmęczenie oraz trudności w koncentracji skutkująca obniżeniem produktywności, jak i w niektórych przypadkach brakiem prywatności użytkowników obiektu.
  • Ubóstwo energetyczne – wiąże się z odczuwaniem niepokoju oraz podnosi obawy związane z ponoszonymi kosztami energii i możliwościami zapewnienia bezpieczeństwa. Życie w zimnych i wilgotnych budynkach jest przyczyną czynników stresogennych wpływających na zdrowie psychiczne.
  • Czynniki psychologiczne i psychosomatyczne – brak prywatności, możliwości kontroli klimatu wewnętrznego budynku, czy też efekty psychologiczne wynikające ze stale zamkniętych okien. W przypadku miejsc pracy nadmierny stres, słabe relacje interpersonalne i niewłaściwa komunikacja.

 

Poszczególne czynniki poprzez działanie synergiczne mogą zwiększać negatywne oddziaływanie na organizm ludzki, dlatego właściwe rozpoznanie Syndromu chorego budynku oraz chorób z nim związanych jest bardzo trudne. Zwiększona wilgotność może przyczynić się do rozwoju niechcianych mikroorganizmów, jednocześnie podwyższona temperatura może nasilać oddziaływanie toksyczne. Jednakże nawet w przypadku braku poważnych skutków zdrowotnych, niewłaściwie zrealizowane środowisko zbudowane może przyczyniać się do zmniejszenia produktywności osób przebywających w budynku, co przekłada się bezpośrednio na aspekt finansowy w miejscu pracy, ale jest nie mniej istotne, chociażby w kontekście efektywności edukacji i samopoczucia w miejscu zamieszkania.

 

Przeciwdziałanie

Obecnie nawet co trzeci nowo wznoszony lub remontowany obiekt może charakteryzować się syndromem chorego budynku. Niekorzystny stan środowiska wewnętrznego nie tylko wpływa na pogorszenie samopoczucia i zdrowia użytkowników, ale również skutkuje obniżeniem wartości nieruchomości. Skuteczne przeciwdziałanie syndromowi chorego budynku wymaga kompleksowego podejścia na każdym etapie:

  • Projekt – przemyślana, dopracowana dokumentacja, uwzgledniająca rozwiązania wpływające na zapewnienie komfortu oraz wysokiej jakości środowiska wewnętrznego.
  • Realizacja – ścisłe przestrzeganie zaleceń zawartych w dokumentacji projektowej, egzekwowanie wytycznych oraz wymagań technologii robót budowlanych.
  • Eksploatacja – regularna konserwacja systemów instalacyjnych, systematyczna kontrola stanu technicznego obiektu oraz monitorowanie warunków wewnętrznych.

 

Podsumowanie

Obecnie zdrowie ludzkie powiązane jest również z jakością środowiska zbudowanego, przez co jego wpływ na zdrowie i komfort użytkowników obiektów jest kwestią, której nie należy lekceważyć. Świadomy wybór rozwiązań technicznych może pomóc nie tylko w minimalizowaniu ryzyka powstania syndromu chorego budynku, ale również wpływać pozytywnie na jakość funkcjonowania użytkowników w obiekcie. Warto zdawać sobie sprawę z tego, jakie negatywne skutki dla użytkowników wiążą się z chorymi budynkami, mając jednocześnie na uwadze, że dzięki współpracy ze świadomym zagrożeń zespołem specjalistów oraz przemyślanym decyzjom podjętym na etapie projektu, możliwe jest stworzenie zdrowej przestrzeni do życia i pracy.

Picture of MATEUSZ SMOCZYK

MATEUSZ SMOCZYK

Masz pytanie do tematu? Chciałbyś zadbać o to, by wybudowany dom był miejscem możliwie najlepiej wspierającym dobrostan rodziny ? Zapraszam do kontaktu!

Kontakt
Picture of MATEUSZ SMOCZYK

MATEUSZ SMOCZYK

Masz pytanie do tematu? Chciałbyś zadbać o to, by wybudowany dom był miejscem możliwie najlepiej wspierającym dobrostan rodziny ? Zapraszam do kontaktu!

Kontakt

Literatura:

[1] Bronisław Zyska, „Zagrożenia biologiczne w budynkach”, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 1999 r.

[2] Marta Promańska, „Zdrowa architektura, nowy standard budownictwa zrównoważonego”, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2021.

[3] Praca zbiorowa pod redakcją Bolesława Gazińskiego, „Zdrowy dom“, Systherm D. Gazińska sp. j. Poznań 2014.

[4] Wojciech Mniszek, Jarosław Rogiński, „Wady konstrukcyjne budynków przyczyną zagrzybienia pomieszczeń”, Zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, Nr 1(3)/2007.

[5] Leszek Laskowski, „Leksykon podstaw budownictwa niskoenergetycznego“, Wydawnictwo POLCEN Sp. z o.o. Warszawa 2009.

Kategorie

Najnowsze wpisy

Dom w górskim krajobrazie

Zrównoważony

Rozwój zrównoważony stanowi obecnie jeden z głównych nurtów wpływających na podejmowane decyzje. Przyświeca temu szlachetny

Baza Wiedzy

Zobacz inne wpisy

Styropian przed domem
  • Jak oszczędzać na budowie

Racjonalna grubość termoizolacji

Aktualne przepisy pośrednio narzucają minimalną wymaganą grubość termoizolacji. Często jednak spotkać można się z wątpliwościami, czy warto zastosować ocieplenie o większej grubości oraz jak bardzo jest to opłacalne. Wartość potencjalnych oszczędności zależy od wielu czynników, jednak jest możliwa do oszacowania. Proces optymalizacji pozwala na wyznaczenie racjonalnej dla konkretnego obiektu grubości termoizolacji. Racjonalnej, czyli wyznaczonej na podstawie kompletu wiarygodnych danych, składających się na rozwiązanie, które w perspektywie długoterminowej okaże się najkorzystniejszym dla inwestora, czyli najtańszym.

 

Dlaczego grubość termoizolacji ma znaczenie?

Decyzje podjęte na etapie projektowania wpływają na trwałość budynku, jak i koszty budowy oraz wieloletniej eksploatacji. Dotyczy to również termoizolacji, której dobór jedynie na podstawie obowiązujących wymagań prawnych, nie gwarantuje osiągnięcia najkorzystniejszych dla inwestora rezultatów. Spośród szeregu czynników, na które wpływ mają parametry zastosowanej termoizolacji, jako najistotniejsze wyróżnić można:

  • Koszty eksploatacji – im lepsze ocieplenie przegród, tym mniejsze straty ciepła i niższe koszty związane z ogrzewaniem w sezonie zimowym oraz chłodzeniem w okresie letnim. Racjonalna grubość termoizolacji może ograniczyć do minimum koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne.
  • Komfort – racjonalnie dobrana grubość termoizolacji pozwoli na utrzymanie komfortowych warunków wewnątrz budynku przy minimalnych nakładach finansowych. Jednocześnie parametry materiału izolacyjnego, szczególnie w przypadku poddaszy użytkowych, wpływają na ograniczenie przegrzewania pomieszczeń w sezonie letnim, przyczyniając się do zmniejszenia zapotrzebowania na energię do chłodzenia.
  • Ochrona środowiska – budynki o lepszej izolacji termicznej generują mniejsze emisje zanieczyszczeń, ponieważ wymagają mniejszej ilości energii na utrzymanie komfortowej temperatury wewnętrznej. Poprawa efektywności energetycznej budynków przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i zmniejszenia negatywnego wpływu na klimat.
  • Wzrost wartości nieruchomości – klasa energetyczna budynku wpływa na jego wartość. Rozsądna termoizolacja domu nie tylko przynosi oszczędności, ale także podnosi wartość nieruchomości, co może okazać się istotne przy ewentualnej sprzedaży.

 

Termoizolacja jako inwestycja

Z uwagi na klimat Polski, właściwe rozwiązanie termoizolacji przegród zewnętrznych stanowi jeden z kluczowych elementów każdego budynku. Ze względu na rolę jaką odgrywa termoizolacja w przegrodzie, jej grubość stanowi rodzaj inwestycji, przynoszącej oszczędności finansowe wraz z upływem czasu. W oparciu o szeroki zestaw danych charakterystycznych dla rozważanego obiektu wyznaczyć można dla każdej przegrody budynku (ściany, dach, podłoga) grubość termoizolacji, dla której łączne koszty wbudowania materiału oraz eksploatacji budynku w analizowanym okresie będą najniższe. Dzięki dobraniu ekonomicznie uzasadnionej grubości termoizolacji inwestor uzyska najwyższe oszczędności przy najniższych możliwych kosztach budowy. Ideowy wykres zależności kosztów od grubości termoizolacji przegrody przedstawia Rysunek 1.

 

Koszt sumaryczny wykres

Rysunek 1. Zależność kosztów od grubości termoizolacji przegrody.

 

  • Koszt eksploatacji – koszty związane z pokryciem strat ciepła przez analizowaną przegrodę, w rozpatrywanym okresie, przy założonym systemie ogrzewania.
  • Koszt inwestycyjny – koszty związane z zakupem oraz montażem materiału termoizolacyjnego
  • Koszt sumaryczny – suma wydatków związanych z realizacją oraz eksploatacją przegrody w analizowanym okresie

 

Widać, że wraz ze zwiększeniem grubości termoizolacji spadają koszty eksploatacji budynku, co wynika z ograniczenia strat ciepła przez przegrodę. Jednocześnie, wraz ze wzrostem grubości termoizolacji rosną jednak koszty inwestycyjne związane z zakupem materiału termoizolacyjnego oraz jego montażem. Ekonomicznie uzasadnioną grubość termoizolacji wyznaczają natomiast najniższe koszty sumaryczne, co zaznaczono na wykresie linią przerywaną. Uwzględnienie łącznego kosztu realizacji ocieplenia oraz kosztów związanych z eksploatacją w rozpatrywanym okresie pozwala na wybranie najkorzystniejszego finansowo rozwiązania.

 

Optymalna grubość termoizolacji przegrody pozwala na minimalizację wydatków dzięki uzyskaniu najniższych kosztów budowy, przy jednoczesnych najniższych kosztach ogrzewania budynku.

 

Zależność powyższą dla wybranych grubości termoizolacji zobrazowano również w postaci skumulowanego wykresu kolumnowego na Rysunku 2.  Wykres przedstawia udział poszczególnych składowych w łącznych kosztach wybranych wariantów grubości ocieplenia. Widać wyraźnie, że wraz ze wzrostem grubości termoizolacji rosną koszty inwestycyjne, spadają jednak koszty eksploatacji obiektu. Optymalny wariant odpowiada natomiast najniższym kosztom sumarycznym stanowiącym sumę kosztów inwestycyjnych oraz eksploatacyjnych.

 

Koszty wykres skumulowany

Rysunek 2. Zależność kosztów sumarycznych od grubości termoizolacji przegrody.

 

Optymalna grubość ocieplenia

Ekonomicznie uzasadniona grubość ocieplenia powinna zostać wyznaczona dla każdej tracącej ciepło przegrody budynku (ściany, dach, podłoga). Takie podejście pozwoli na maksymalne ograniczenie wydatków, dzięki minimalizacji kosztów budowy, jak i kosztów eksploatacji budynku. Obliczenia optymalizujące stanowią wiarygodne źródło informacji, ze względu na uwzględnienie szeregu czynników wpływających na opłacalność inwestycji w długim horyzoncie czasowym, takich jak:

  • współczynnik przewodzenia ciepła materiału termoizolacyjnego,
  • koszt materiału termoizolacyjnego,
  • koszt montażu termoizolacji,
  • dane klimatyczne charakterystyczne dla rozpatrywanej lokalizacji budynku,
  • koszt ogrzewania (wynikający ze sprawności źródła ciepła oraz rodzaju nośnika energii),
  • zmianę wartości pieniądza w czasie,
  • zmianę ceny nośników energii w czasie.

 

Obliczenia prowadzone są na podstawie wskaźnika wartości bieżącej netto inwestycji (NPV). Dodatnia wartość tego wskaźnika informuje o opłacalności wbudowania odpowiadającej grubości termoizolacji. Natomiast w przypadku ujemnej wartości wskaźnika inwestycja w warstwę ocieplenia jest nieopłacalna. Z punktu widzenia inwestora najważniejsza jest grubość termoizolacji odpowiadająca maksymalnej wartości wskaźnika NPV. Dla tej wartości uzyskiwane są najniższe łączne koszty inwestycyjne oraz koszty eksploatacji budynku. Przykładowy wykres charakterystyki NPV przedstawia rysunek 3.

 

wskaźnik NPV wykres

Rysunek 3. Wartość wskaźnika wartości bieżącej netto inwestycji (NPV)

 

Na optymalną grubość ocieplenia największy wpływ ma cena energii oraz koszt termoizolacji. Główne zależności między tymi parametrami kształtują się następująco:

  • Wraz ze spadkiem cen energii spada ekonomicznie uzasadniona grubość ocieplenia, natomiast w przypadku droższych nośników energii optymalna grubość termoizolacji przyjmuje wyższe wartości.
  • W przypadku tanich materiałów izolacyjnych ekonomicznie uzasadniona grubość ocieplenia przyjmuje wartości większe, natomiast w przypadku drogich termoizolacji, optymalna ich grubość jest mniejsza.

 

Podsumowanie

Przyjęte parametry termoizolacji wpływają przede wszystkim na koszty utrzymania domu w perspektywie długoterminowej oraz na koszt jego budowy. Brak stosownych obliczeń z zakresu efektywności energetycznej budynku może odbić się negatywnie na kieszeni inwestora. Optymalna, wyznaczona w oparciu o rachunek ekonomiczny, grubość termoizolacji to podstawa do minimalizacji wydatków dzięki uzyskaniu najniższych kosztów budowy, przy jednoczesnych najniższych kosztach ogrzewania budynku.

Czytaj więcej
Grzyb pleśniowy na ościeżu okna
  • Zdrowy dom

Grzyby w budownictwie

Grzyby występujące powszechnie w środowisku naturalnym niewątpliwie są niezbędne dla poprawnego jego funkcjonowania. Są również wykorzystywane z korzyścią dla człowieka, np. w medycynie, czy też w przetwórstwie spożywczym, jednakże ich rozwój w budynkach jest niepożądany i najczęściej pociąga za sobą negatywne skutki zdrowotne dla użytkowników porażonych obiektów. W zależności od danych literaturowych nawet ponad 20% mieszkańców Polski może być narażonych na szkodliwe oddziaływania związane z występowaniem grzybów pleśniowych w budynkach. W związku z powyższym co piąty Polak może znajdować się w znacznej grupie osób narażonych na czynniki chorobotwórcze. Jednocześnie biorąc pod uwagę obecne tendencje do spędzania coraz większej ilości czasu w budynkach należy mieć na uwadze, intensyfikację oddziaływania środowiska wewnętrznego na użytkowników obiektów. W zależności od badań, 80-90% swojego czasu spędzamy w budynkach, dlatego coraz istotniejsze staje się zwrócenie uwagi na jakość środowiska wewnętrznego i eliminowanie ewentualnego negatywnego wpływu środowiska wewnętrznego na mieszkańców.

 

Wraz z powszechnym wzrostem ilości czasu spędzanego we wnętrzach, rozwój grzybów domowych staje się tym bardziej niebezpieczny.

 

Skąd grzyby w domu?

Naturalnie występujące w środowisku zarodniki grzybów, do obiektów budowlanych przedostają się wraz z powietrzem zewnętrznym dostarczanym na potrzeby wentylacji, są wnoszone przez zwierzęta jak i ludzi, mogą być też rozprowadzane wraz z roślinami, produktami spożywczymi jak i materiałami budowlanymi. Na ogół organizmy te nie stanowią dla nas zagrożenia dopóki pozostają w stanie spoczynku, czyli gdy nie dochodzi do rozwoju grzybni, a ich ilość w powietrzu wewnątrz budynku nie odbiega w znacznym stopniu od przeciętnego stanu powietrza atmosferycznego. Problem zaczyna się pojawiać, gdy zaistnieją warunki umożliwiające przejście zarodnikom w stan aktywności oraz ich rozwój, czego pierwszym objawem jest najczęściej pojawienie się na powierzchni przegród nieestetycznych zmian. Kolejno wraz z dalszym rozwojem grzybów i zwiększeniem ilości obecnych w powietrzu fragmentów strzępek grzybni oraz zarodników zwiększa się ich negatywny wpływ na zdrowie oraz samopoczucie użytkowników porażonych pomieszczeń.

 

Warunki rozwoju grzybów pleśniowych

Głównym czynnikiem warunkującym rozwój grzybów w budynkach, jest wilgotność powietrza lub podłoża. Do pozostałych czynników wpływających na rozrost tych organizmów zaliczyć można między innymi:

  • cechy rozwojowe konkretnego gatunku,
  • temperatura,
  • światło słoneczne,
  • odczyn pH podłoża,
  • rodzaj materiału podłoża.

Jak już wspomniano główną przyczyną powstawania zagrzybienia w budynkach jest woda. Problemy związane z rozwojem pleśni pojawiają się najczęściej gdy podłoże pozostaje mokre wystarczająco długi czas. W zależności od pozostałych czynników oraz rodzaju grzyba, rozwój może nastąpić już po kilkudziesięciu godzinach od zawilgocenia podłoża. Źródłem wilgoci w przegrodach mogą być zauważalne gołym okiem zalania, związane z awariami instalacji, powodziami czy też nieszczelnościami w pokryciu dachowym, ale i również trudniejsze do identyfikacji wady takie jak niewłaściwa hydroizolacja (np. fundamentów), błędy w konstrukcji przegród budowlanych (np. mostki termiczne), niewystarczająca wentylacja, wilgoć technologiczna, czy też nieodpowiedni sposób eksploatacji obiektu przez użytkowników.

 

Wpływ grzybów pleśniowych na użytkowników obiektu

Grzyby rozwijające się w budynkach stanowią zagrożenie dla ich użytkowników głównie poprzez emisję zarodników oraz fragmentów grzybni, które mogą rozwijać się wewnątrz organizmu oraz być źródłem między innymi białek alergennych, lotnych związków organicznych czy też mykotoksyn. Jednym z głównych zagrożeń powodowanych przez grzyby pleśniowe jest ich zdolność do wywołania alergii. W przypadku kontaktu bezpośredniego mogą być również przyczyną grzybic oraz infekcji. Do najpopularniejszych zagrożeń zdrowotnych wynikających z wysokiego zanieczyszczenia grzybami powietrza w pomieszczeniach zaliczyć można:

  • alergie,
  • grzybice,
  • zespół objawów związanych z syndromem chorego budynku,
  • zwiększenie zapadalności na choroby układu oddechowego.

Ponadto skutkami wystawienia na oddziaływanie szkodliwych mykotoksyn mogą być również:

  • zaburzenia odporności,
  • astma oskrzelowa,
  • alergiczne zapalenie płuc,
  • choroby nowotworowe, w tym białaczka i rak wątroby,
  • inne związane z cytotoksycznością oraz działaniem mutagennym.

Powyższa lista schorzeń, sprawia, że grzyby pleśniowe stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka, szczególnie w przypadku długotrwałego przebywania ludzi w porażonych pomieszczeniach.

Wspomnieć należy również, że problem wystawienia na czynniki chorobotwórcze nie dotyczy jedynie użytkowników pomieszczeń mieszkalnych, a związany jest też z niektórymi grupami zawodowymi, narażonymi na wdychanie pyłów organicznych, gdzie rejestruje się znaczne zachorowalności na choroby związane z funkcjonowaniem w środowisku grzybów pleśniowych, np. hodowcy trzody chlewnej, pracownicy tartaków, czy rolnicy.

 

Grzyby mogą być źródłem poważnych chorób oraz przyczyniać się do degradacji tkanki budowlanej.

 

Wpływ grzybów na materiały budowlane

Negatywny wpływ grzybów na wyroby budowlane prawdopodobnie nie jest obcy dla większości użytkowników budynków. Przykładowo: skutkiem porażenia drewna przez grzyby, są procesy korozji biologicznej, które można zaobserwować również w środowisku naturalnym. W przypadku porażenia konstrukcji, mogą one doprowadzić nawet do całkowitej utraty nośności zaatakowanych elementów. Trzeba jednak mieć świadomość, że grzyby mogą przyczynić się również do rozkładu innych materiałów budowlanych. takich jak tapety, papy, płyty gipsowo-kartonowe, tkaniny, wykładziny, farby, tworzywa sztuczne, a także cegły, zapraw, betonu, czy też kamienia. Intensywność negatywnych zmian zachodzących dla każdego z powyższych materiałów będzie różna i uzależniona od wielu czynników, jednakże jak widać większość z powszechnie stosowanych materiałów budowlanych jest w zależności od ich indywidualnych cech podatna na destrukcyjne działanie grzybów.  W związku z powyższym również w celu zapewnienia oczekiwanej trwałości wbudowanych wyrobów budowlanych, należy przeciwdziałać rozwojowi niechcianych mikroorganizmów, przede wszystkim poprzez respektowanie zasad w zakresie zabezpieczania obiektu przed zawilgoceniem. Odpowiednie kroki powinno się podejmować już na początkowych etapach robót związanych ze wznoszeniem budynku oraz kolejno w trakcie jego eksploatacji. Trzeba mieć na uwadze, że rodzaj stosowanych materiałów ze względu na różną podatność na drobnoustroje oraz sposób ich wbudowania w obiekt przekłada się bezpośrednio na późniejszą podatność przegród budowlanych na porażenie przez grzyby. Dlatego odpowiedni projekt oraz należyta staranność podczas realizacji robót są kluczowe dla zapewnienia trwałości budynku, jak i przede wszystkim ochrony zdrowia użytkowników.

 

 

Występowanie i przeciwdziałanie rozwojowi grzybów w budynkach

Podstawą profilaktyki mającej na celu uniemożliwienie rozwoju grzybów pleśniowych w pomieszczeniach mieszkalnych jest odpowiednio sporządzony projekt, respektujący zasady wynikające z fizyki budowli, z uwzględnieniem szczegółowej analizy miejsc newralgicznych jakimi są obecne w przegrodach budowlanych mostki termiczne oraz odpowiednie dobranie zabezpieczeń przeciwwodnych dostosowanych między innymi do warunków gruntowych występujących w miejscu realizacji obiektu. Zagadnienie to jest o tyle istotne, że znalazło swoje odzwierciedlenie w przepisach. W rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie poświęcono temu rozdział zatytułowany „Ochrona przed zawilgoceniem i korozją biologiczną”. Kolejno istotnym czynnikiem w zakresie przeciwdziałania rozwojowi niechcianych mikroorganizmów jest stosowanie się do zapisów zawartych w projekcie podczas realizacji obiektu oraz przestrzeganie technologii robót budowlanych. Ponieważ nawet najdokładniejszy projekt nie gwarantuje osiągnięcia oczekiwanego rezultatu w przypadku ignorowania wytycznych w nim zawartych na etapie budowy. Ostatecznie również sam użytkownik ma bezpośredni wpływ na możliwość przyczynienia się do umożliwienia wzrostu niepożądanych mikroorganizmów, w skutek niewłaściwej eksploatacji budynku. Podstawą jest zapewnienie sprawnej wentylacji budynku, dobrą praktyką w tym zakresie jest kontrolowanie poziomu wilgotności powietrza panującej we wnętrzach, by nie przekraczała optymalnej wartości i reagowanie w razie utrzymywania się podwyższonej wartości wilgotności powietrza, np. poprzez przewietrzanie. Należy mieć również na uwadze, konieczność prowadzenia rutynowych konserwacji obiektu oraz elementów jego wyposażenia, by nie przyczyniać się do nadmiernego zawilgocenia przegród budowlanych, np. poprzez utrzymanie w przyzwoitym stanie orynnowania oraz opaski wokół budynku, w celu utrzymania odpowiedniego odprowadzenia wód opadowych. Jednocześnie wszelkie niekontrolowane przecieki będące np. skutkiem awarii, czy nieszczelności powinno się możliwie szybko usuwać, wraz z jednoczesnym osuszaniem miejsc zalania. By wyłapać na wczesnym etapie ewentualne oznaki świadczące o możliwym rozwoju grzybów, w trakcie rutynowego sprzątania warto zwracać uwagę na miejsca takie jak ościeża okienne, czy narożniki ścian zewnętrznych, a także od czasu do czasu kontrolować stan powierzchni zasłoniętych przez duże meble, szczególnie gdy są one zlokalizowane przy ścianach zewnętrznych. Objawy takie jak lokalne przebarwienia, czy również łuszczenie się tapet i farb mogą świadczyć o rozwoju niepożądanych mikroorganizmów. W przypadku potwierdzenia rozwoju grzybów na przegrodach budowlanych należy przede wszystkim usunąć przyczynę powstania warunków sprzyjających ich rozwojowi. Stosowanie domowych środków czystości w celu dezynfekcji może jedynie chwilowo maskować problem, czego konsekwencją jest powtórne uwidocznienie się grzybów pleśniowych. W celu wdrożenia trwałych rozwiązań, konieczne może się okazać zlecenie tego zadania specjaliście, który zweryfikuje źródło problemu oraz wskaże sposób przeprowadzenia ewentualnej naprawy.

 

Podsumowanie

Grzyby stanowią obecnie oddzielne królestwo organizmów, którego różnorodność biologiczną szacuje się nawet na ok. 1,5 mln gatunków. W zależności od rodzaju mogą one przyczyniać się do degradacji tkanki budowlanej jak i mieć negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Krótkotrwałe narażenie na oddziaływanie podwyższonego stężenia substancji produkowanych przez grzyby nie powinno wpłynąć negatywnie na zdrowy organizm ludzki, najbardziej narażone są jednak dzieci, chorzy, osoby starsze oraz o obniżonej odporności. Nie należy jednak ignorować pierwszych oznak obecności pleśni w pomieszczeniach, ponieważ długotrwałe narażenie na działanie mykotoksyn, może skutkować nawet rozwojem nowotworów.

Czytaj więcej
Dom w górskim krajobrazie
  • Czyli jaki?

Zrównoważony

Rozwój zrównoważony stanowi obecnie jeden z głównych nurtów wpływających na podejmowane decyzje. Przyświeca temu szlachetny cel zapewnienia przyszłym pokoleniom równie dobrych warunków do funkcjonowania, poprzez racjonalne gospodarowanie obecnie posiadanymi zasobami. Postulaty wynikające z idei rozwoju zrównoważonego wpływają również bezpośrednio na budownictwo, przyczyniając się do wyróżnienia „budownictwa zrównoważonego”. Mimo upowszechnienia się koncepcji „zrównoważenia”, ze względu na swoje szerokie znaczenie, bywa ona pobieżnie rozumiana lub nawet nadużywana.

 

Zrównoważony rozwój – definicja i ustawodawstwo

Początkowo od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, koncepcja zrównoważonego rozwoju skupiała się głównie na kwestii kurczących się zasobów naturalnych. Wraz z kolejnymi konferencjami i szczytami międzynarodowymi pojęcie to ewoluowało, czego ostatecznym skutkiem było ukucie popularnej obecnie definicji, według której zrównoważony rozwój opiera się na zaspokajaniu obecnych potrzeb, bez ograniczania możliwości ich zaspokojenia przez przyszłe pokolenia. W dostosowanej do budownictwa definicji akceptuje się eksploatację nawet znacznej ilości zasobów, o ile są one odnawialne lub występują w praktycznie nieograniczonej ilości. Obecnie w budownictwie dominujący staje się aspekt ekologiczny, aczkolwiek projektowanie zrównoważone bierze pod uwagę również sferę poprawy jakości życia użytkowników.

Aktualnie do koncepcji zrównoważonego rozwoju nawiązuje wiele aktów prawnych, konwencja ta została wprowadzona do polskiej Konstytucji po raz pierwszy w 1997 roku, w której to w Art. 5 stwierdza się, że „Rzeczpospolita Polska (…) zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.” Mimo to wykorzystanie koncepcji zrównoważonego rozwoju w praktycznym działaniu jest ograniczone, powodem tego może być jej złożony i interdyscyplinarny charakter, co wymaga zastosowania holistycznego podejścia w celu wdrażania jej postulatów.

 

Filary zrównoważonego budownictwa

Zrównoważony rozwój to szerokie zagadnienie obejmujące wiele aspektów. Opiera się ono jednak na trzech podstawowych filarach, którymi są: środowisko, społeczeństwo oraz ekonomia. Integracja tych trzech obszarów w budownictwie pozwala na tworzenie obiektów, które są nie tylko funkcjonalne i estetyczne, ale także przyjazne dla środowiska i ludzi.

 

Filar Środowiskowy

Budynki ze względu na swoją trwałość oddziałują na środowisko przez długi czas, dlatego należy zwrócić uwagę na pełny „cykl życia” obiektu. Weryfikując wpływ budynku na środowisko, począwszy od fazy projektowania, poprzez realizację, eksploatację i na demontażu skończywszy. Mimo że środowisko w bezpośrednim otoczeniu obiektu zostanie na długi czas przekształcone, jednocześnie uzyskuje się szansę na wprowadzenie rozwiązań, wpływających pozytywnie na kondycję okalającego budynek ekosystemu.

 

Filar Społeczny

Budynki to miejsce pracy, nauki, rozwoju, ale i odpoczynku. Stanowią ważny element naszej codzienności, dlatego w procesie ich powstawania nie należy pomijać tego jak oddziałują one na użytkowników. Projektując rozwiązania sprzyjające komfortowi mieszkańców oraz wspierające ich dobrostan i zdrowie, można zapobiec negatywnym skutkom, takim jak syndrom chorego budynku.

 

Filar Ekonomiczny

Aspekt ekonomiczny zrównoważonego budownictwa skupia się na długoterminowych korzyściach finansowych i efektywności kosztowej. Zastosowanie trwałych materiałów, optymalizacja zużycia wody oraz energii dzięki energooszczędnym rozwiązaniom oraz zarządzaniu zasobami, nie tylko obniża koszty eksploatacji, ale także zwiększa wartość nieruchomości.

 

Filary zrównoważonego rozwoju

Idea zrównoważonego rozwoju łączy w sobie dbanie o środowisko naturalne oraz potrzeby społeczne, nie ignorując przy tym aspektu ekonomicznego.

 

Cechy budynku zrównoważonego

Wśród szerokiej gamy obszarów wymagających uwzględnienia w kontekście zrównoważonego budownictwa, wyróżnić można kilka głównych kategorii, na które warto zwrócić uwagę już na etapie planowania inwestycji:

  • zrównoważenie obiektu w całym cyklu jego istnienia – głównym obszarem, w którego kontekście należy rozważać pozostałe działania pozostaje uwzględnienie ich w szerokiej perspektywie, mając na uwadze długofalowe skutki podejmowanych decyzji.
  • odpowiedzialne zarządzanie energią – minimalizacja zużycia energii oraz przemyślany wybór sposobu jej dostarczenia i dystrybucji, jak i zarządzania nią podczas użytkowania obiektu.
  • ochrona zasobów wody – efektywne gospodarowanie wodą pitną, wykorzystywanie wody deszczowej oraz odzysk wody szarej.
  • pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie użytkowników – stosowanie materiałów nie oddziaływujących negatywnie na użytkowników, dbałość o komfort akustyczny, zapewnienie dostępu do światła naturalnego oraz komfortu termicznego.
  • ograniczenie produkcji odpadów – wybór trwałych, łatwych w naprawie materiałów, również nadających się lub pochodzących z recyklingu, stosowanie rozwiązań ułatwiających racjonalne gospodarowanie odpadami.
  • uwzględnienie wpływu budynku na otaczający krajobraz – uwzględnienie lokalnej tradycji oraz kultury, dbałość o zachowanie naturalnej bioróżnorodności jak i stosowanie rozwiązań poprawiających jej stan.
  • ułatwienie kontaktu użytkownikom – tworzenie przestrzeni zachęcających do kontaktu, umożliwiających jednocześnie zachowanie prywatności.
  • umożliwienie adaptacji do zmiennych warunków – elastyczne oraz trwałe projektowanie z uwzględnieniem możliwych do przewidzenia zmian, np. w sposobie użytkowania obiektu.

 

Tak szeroki zakres właściwości, każdorazowo wymaga indywidualnego podejścia w celu przeanalizowania wielu dostępnych rozwiązań, w związku z czym niemożliwe jest podanie prostego schematu działania ze względu na odmienność każdej z inwestycji i okoliczności towarzyszących realizacji. Jednocześnie nacisk na poszczególne obszary zależy od oczekiwań oraz możliwości inwestora, jak i warunków środowiskowych, czy też ekonomicznych w jakich dany obiekt będzie realizowany.

 

Elewacja wśród drzew

Zrównoważony budynek zapewnia wysoki komfort dla użytkowników, minimalizując negatywny wpływ na środowisko, przy uwzględnieniu możliwości finansowych inwestora.

 

Podsumowanie

Mnogość rozwiązań możliwych do zastosowania w celu spełniania założeń rozwoju zrównoważonego oraz ogólnikowa definicja sprawia, że bywa ona nadużywana i interpretowana w zależności od potrzeb nadawcy. Mimo to nie należy zapominać, iż nadrzędnym celem budownictwa zrównoważonego jest zapewnienie odpowiednich warunków funkcjonowania użytkowników, przy jednoczesnej minimalizacji wykorzystania zasobów naturalnych w pełnym cyklu życia obiektu. Tak holistycznie ujęte zagadnienie obejmuje szerokie spektrum, wymagające uwzględnienia przy projektowaniu rozległej interdyscyplinarnej wiedzy, co za tym idzie niejednokrotnie udziału wielu specjalistów z różnorakich dziedzin. Efektem czego jest spełnienie oczekiwań przyszłych użytkowników przy jednoczesnym możliwie szerokim zastosowaniu rozwiązań prośrodowiskowych.

Czytaj więcej

Zapisz się do bezpłatnego newslettera…

ZOBACZ DLACZEGO WARTO
logo pomocnicze poziome

Z pasji do budownictwa

Certyfikat passivehouse

Oferta

Na skróty

Dane kontaktowe

Copyright @ 2024 Biuro Usług Inżynierskich Mateusz Smoczyk

Polityka prywatności