Dlaczego warto zadbać o szczegółowy projekt

Obecnie około 90% swojego czasu spędzamy w budynkach, z czego większość z nas, znaczną część tego czasu spędza we własnym domu. Z tego względu istotnym staje się nie tylko zapewnienie odpowiednich warunków do funkcjonowania człowieka we wnętrzach obiektów, ale również świadome kształtowanie tego, jak budynek wpływa na jego użytkowników. Poprzez rozważne kreowanie przestrzeni oraz właściwe dostosowanie rozwiązań możemy wpływać na poprawę jakości funkcjonowania mieszkańców.

Jak budynek wpływa na użytkowników

Dom, jak i mieszkanie, w których spędzamy większość czasu, są miejscem, które zapewniać powinno schronienie, bezpieczeństwo oraz komfort. Warunki panujące w miejscu zamieszkania sprzyjać powinny pracy, zabawie i wypoczynkowi. Budynek taki powinien w jak najlepszym sposób przykładać się do spełniania funkcji jaką pełni. Przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach może jednak oddziaływać negatywnie na organizm ludzki, szczególnie w przypadku tak zwanych „chorych budynków”, co szczegółowo opisano w artykule poświęconym syndromowi chorego budynku. Relacje pomiędzy warunkami zamieszkania a stanem zdrowia są ze sobą silnie powiązane. Środowisko zbudowane wpływa na wiele aspektów naszego codziennego funkcjonowania, z których wyróżnić można między innymi:

• Zdrowie fizyczne – utrzymanie odpowiedniej jakości termicznej oraz mikroklimatu wnętrz wpływa na zmniejszenie częstotliwości oraz intensywności zachorowań. W szczególności nadmierne zawilgocenie pomieszczeń ma negatywny wpływ na zdrowie, stanowiąc poważne zagrożenie dla dzieci. Realizacja obiektu sprzyjającego zdrowiu wymaga uwzględnienia szerokiej gamy czynników.
• Zdrowie psychiczne – przemyślany wystrój wnętrz, otwartość przestrzeni, zieleń wokół oraz wewnątrz budynku mają pozytywny wpływ na nastrój i samopoczucie mieszkańców, tworząc przyjazną atmosferę.
• Komfort i samopoczucie – funkcjonalność przestrzeni, dostęp do światła naturalnego, rozkład temperatur w pomieszczeniach mają istotny wpływ na jakość funkcjonowania użytkowników. Również zarządzanie akustyką, w celu zapewnienia prywatności oraz odpowiednich warunków do odpoczynku wpływa na zadowolenie mieszkańców.
• Produktywność – istnieje związek między wydajnością a samopoczuciem. Czystość powietrza, dostosowanie temperatury do indywidualnych preferencji oraz jakość akustyczna wnętrz przekłada się na wydajność pracy i nauki.
• Bezpieczeństwo – odpowiednia trwałość rozwiązań, jak i zabezpieczenia na wypadek sytuacji awaryjnych wpływają na poczucie bezpieczeństwa użytkowników. Również efektywność energetyczna obiektu przekłada się bezpośrednio na bezpieczeństwo finansowe i spokój, w związku z brakiem obaw o rosnące ceny energii.
• Więzi społeczne – fizyczny układ, jak i atmosfera panująca wewnątrz budynku wpływa na relacje. Przemyślane projektowanie wspiera zdrowe interakcje między użytkownikami. Jednocześnie dobrze zaplanowane przestrzenie prywatne pozwalają na odpoczynek i relaks.

Wszystkie powyższe elementy wpływają na jakość życia w budynku. Odpowiedzialne podejście do budowy, wysoka jakość projektu i uwzględnienie potrzeb użytkowników, są kluczowe dla stworzenia przestrzeni, która nie tylko spełnia swoje funkcje praktyczne, ale również sprzyja zdrowiu i dobremu samopoczuciu.

Dom dbający o mieszkańców

Zdrowie jako świadomy efekt projektowania to stosunkowo nowa koncepcja, która pojawiła się wraz z rozwojem zrównoważonym oraz wzrostem świadomości oddziaływania środowiska zbudowanego na użytkowników. Wraz z poświęcaniem coraz większej uwagi na cel poprawy jakości funkcjonowania jednostki oraz opracowaniem narzędzi pozwalających na obiektywną weryfikację tych parametrów, budownictwo przestało ograniczać się do wznoszenia obiektów zapewniających nam jedynie schronienie. Obecnie realizujemy budynki, które również przyczynią się do poprawienia jakości naszego życia.

Zdrowy dom możliwie najlepiej sprzyja zaspokajaniu ludzkich potrzeb oraz przyczynia się do kształtowania wysokich standardów zdrowia fizycznego i psychicznego.

Budynek to zespół naczyń połączonych. By zapewnić wysokiej jakości warunki funkcjonowania użytkowników, zadbać należy o każdy element obiektu. Zdrowy dom to nie tylko dobór odpowiedniego wyposażenia instalacyjnego, ale również przemyślny układ funkcjonalny, jak i właściwe rozwiązania materiałowo strukturalne. Wszystkie te elementy są ze sobą powiązane i wpływają na każdy aspekt składający się na ostateczną jakość środowiska wewnętrznego.

• Jakość powietrza wewnętrznego – filtracja powietrza, kontrola wilgotności, ochrona przed radonem, wybór materiałów i środków czyszczących o niskiej zawartości Lotnych Związków Organicznych (LZO).
• Komfort termiczny – minimalizacja mostków termicznych, zapewnienie odpowiedniej temperatury oraz prędkości powietrza we wnętrzach, przeciwdziałanie przeciągom oraz przewiewom.
• Czystość wnętrz – właściwości materiałów wykończeniowych, powierzchnie antybakteryjne, minimalizowanie przedostawania się zanieczyszczeń do wnętrza budynku.
• Czynniki społeczno-socjologiczne – elastyczność funkcjonalno-użytkowa, kształtowanie przestrzeni osobistej oraz wspólnej, przystosowanie obiektu do wymagań osób chorych i niepełnosprawnych,
• Oświetlenie – dostęp do światła naturalnego, intensywność oraz rozmieszczenie oświetlenia sztucznego, temperatura barwowa i zdolność oddawania barw źródeł światła.
• Komfort akustyczny – właściwości materiałów wykończeniowych, rozwiązania przegród oraz instalacji zabezpieczające przed zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi źródłami hałasu.

Jednak zdrowy dom to nie tylko efekt zaangażowania i przyjęcia właściwych rozwiązań na etapie projektu. Równie ważna jest jakość realizacji robót. By efektem budowy był bezpieczny i przyjazny mieszkańcom dom ważna jest kontrola jakości prac każdego etapu budowy. Zwłaszcza w dzisiejszych czasach, gdy budowa to znaczne ilości materiałów o różnych parametrach, wymagających szerokiej wiedzy w celu ich właściwego wbudowania.

Podsumowanie

Zdrowy dom to przyjazne środowisko rozwoju, większa produktywność, mniej wizyt u lekarzy i szybszy powrót do zdrowia. Jest to wyraz realizacji idei zrównoważonego rozwoju, skupiającej się nie tylko na środowisku naturalnym, ale także na zapewnieniu możliwie najlepszych warunków funkcjonowania użytkowników we wnętrzach. Aby to osiągnąć wymagana jest jednak szeroka interdyscyplinarna wiedza oraz duże zaangażowanie od etapu projektu po ukończenie budowy.

Grzyby występujące powszechnie w środowisku naturalnym niewątpliwie są niezbędne dla poprawnego jego funkcjonowania. Są również wykorzystywane z korzyścią dla człowieka, np. w medycynie, czy też w przetwórstwie spożywczym, jednakże ich rozwój w budynkach jest niepożądany i najczęściej pociąga za sobą negatywne skutki zdrowotne dla użytkowników porażonych obiektów. W zależności od danych literaturowych nawet ponad 20% mieszkańców Polski może być narażonych na szkodliwe oddziaływania związane z występowaniem grzybów pleśniowych w budynkach. W związku z powyższym co piąty Polak może znajdować się w znacznej grupie osób narażonych na czynniki chorobotwórcze. Jednocześnie biorąc pod uwagę obecne tendencje do spędzania coraz większej ilości czasu w budynkach należy mieć na uwadze, intensyfikację oddziaływania środowiska wewnętrznego na użytkowników obiektów. W zależności od badań, 80-90% swojego czasu spędzamy w budynkach, dlatego coraz istotniejsze staje się zwrócenie uwagi na jakość środowiska wewnętrznego i eliminowanie ewentualnego negatywnego wpływu środowiska wewnętrznego na mieszkańców.

Wraz z powszechnym wzrostem ilości czasu spędzanego we wnętrzach, rozwój grzybów domowych staje się tym bardziej niebezpieczny.

Skąd grzyby w domu?

Naturalnie występujące w środowisku zarodniki grzybów, do obiektów budowlanych przedostają się wraz z powietrzem zewnętrznym dostarczanym na potrzeby wentylacji, są wnoszone przez zwierzęta jak i ludzi, mogą być też rozprowadzane wraz z roślinami, produktami spożywczymi jak i materiałami budowlanymi. Na ogół organizmy te nie stanowią dla nas zagrożenia dopóki pozostają w stanie spoczynku, czyli gdy nie dochodzi do rozwoju grzybni, a ich ilość w powietrzu wewnątrz budynku nie odbiega w znacznym stopniu od przeciętnego stanu powietrza atmosferycznego. Problem zaczyna się pojawiać, gdy zaistnieją warunki umożliwiające przejście zarodnikom w stan aktywności oraz ich rozwój, czego pierwszym objawem jest najczęściej pojawienie się na powierzchni przegród nieestetycznych zmian. Kolejno wraz z dalszym rozwojem grzybów i zwiększeniem ilości obecnych w powietrzu fragmentów strzępek grzybni oraz zarodników zwiększa się ich negatywny wpływ na zdrowie oraz samopoczucie użytkowników porażonych pomieszczeń.

Warunki rozwoju grzybów pleśniowych

Głównym czynnikiem warunkującym rozwój grzybów w budynkach, jest wilgotność powietrza lub podłoża. Do pozostałych czynników wpływających na rozrost tych organizmów zaliczyć można między innymi:

• cechy rozwojowe konkretnego gatunku,
• temperatura,
• światło słoneczne,
• odczyn pH podłoża,
• rodzaj materiału podłoża.

Jak już wspomniano główną przyczyną powstawania zagrzybienia w budynkach jest woda. Problemy związane z rozwojem pleśni pojawiają się najczęściej gdy podłoże pozostaje mokre wystarczająco długi czas. W zależności od pozostałych czynników oraz rodzaju grzyba, rozwój może nastąpić już po kilkudziesięciu godzinach od zawilgocenia podłoża. Źródłem wilgoci w przegrodach mogą być zauważalne gołym okiem zalania, związane z awariami instalacji, powodziami czy też nieszczelnościami w pokryciu dachowym, ale i również trudniejsze do identyfikacji wady takie jak niewłaściwa hydroizolacja (np. fundamentów), błędy w konstrukcji przegród budowlanych (np. mostki termiczne), niewystarczająca wentylacja, wilgoć technologiczna, czy też nieodpowiedni sposób eksploatacji obiektu przez użytkowników.

Wpływ grzybów pleśniowych na użytkowników obiektu

Grzyby rozwijające się w budynkach stanowią zagrożenie dla ich użytkowników głównie poprzez emisję zarodników oraz fragmentów grzybni, które mogą rozwijać się wewnątrz organizmu oraz być źródłem między innymi białek alergennych, lotnych związków organicznych czy też mykotoksyn. Jednym z głównych zagrożeń powodowanych przez grzyby pleśniowe jest ich zdolność do wywołania alergii. W przypadku kontaktu bezpośredniego mogą być również przyczyną grzybic oraz infekcji. Do najpopularniejszych zagrożeń zdrowotnych wynikających z wysokiego zanieczyszczenia grzybami powietrza w pomieszczeniach zaliczyć można:

• alergie,
• grzybice,
• zespół objawów związanych z syndromem chorego budynku,
• zwiększenie zapadalności na choroby układu oddechowego.

Ponadto skutkami wystawienia na oddziaływanie szkodliwych mykotoksyn mogą być również:

• zaburzenia odporności,
• astma oskrzelowa,
• alergiczne zapalenie płuc,
• choroby nowotworowe, w tym białaczka i rak wątroby,
• inne związane z cytotoksycznością oraz działaniem mutagennym.

Powyższa lista schorzeń, sprawia, że grzyby pleśniowe stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka, szczególnie w przypadku długotrwałego przebywania ludzi w porażonych pomieszczeniach.

Wspomnieć należy również, że problem wystawienia na czynniki chorobotwórcze nie dotyczy jedynie użytkowników pomieszczeń mieszkalnych, a związany jest też z niektórymi grupami zawodowymi, narażonymi na wdychanie pyłów organicznych, gdzie rejestruje się znaczne zachorowalności na choroby związane z funkcjonowaniem w środowisku grzybów pleśniowych, np. hodowcy trzody chlewnej, pracownicy tartaków, czy rolnicy.

Grzyby mogą być źródłem poważnych chorób oraz przyczyniać się do degradacji tkanki budowlanej.

Wpływ grzybów na materiały budowlane

Negatywny wpływ grzybów na wyroby budowlane prawdopodobnie nie jest obcy dla większości użytkowników budynków. Przykładowo: skutkiem porażenia drewna przez grzyby, są procesy korozji biologicznej, które można zaobserwować również w środowisku naturalnym. W przypadku porażenia konstrukcji, mogą one doprowadzić nawet do całkowitej utraty nośności zaatakowanych elementów. Trzeba jednak mieć świadomość, że grzyby mogą przyczynić się również do rozkładu innych materiałów budowlanych. takich jak tapety, papy, płyty gipsowo-kartonowe, tkaniny, wykładziny, farby, tworzywa sztuczne, a także cegły, zapraw, betonu, czy też kamienia. Intensywność negatywnych zmian zachodzących dla każdego z powyższych materiałów będzie różna i uzależniona od wielu czynników, jednakże jak widać większość z powszechnie stosowanych materiałów budowlanych jest w zależności od ich indywidualnych cech podatna na destrukcyjne działanie grzybów.  W związku z powyższym również w celu zapewnienia oczekiwanej trwałości wbudowanych wyrobów budowlanych, należy przeciwdziałać rozwojowi niechcianych mikroorganizmów, przede wszystkim poprzez respektowanie zasad w zakresie zabezpieczania obiektu przed zawilgoceniem. Odpowiednie kroki powinno się podejmować już na początkowych etapach robót związanych ze wznoszeniem budynku oraz kolejno w trakcie jego eksploatacji. Trzeba mieć na uwadze, że rodzaj stosowanych materiałów ze względu na różną podatność na drobnoustroje oraz sposób ich wbudowania w obiekt przekłada się bezpośrednio na późniejszą podatność przegród budowlanych na porażenie przez grzyby. Dlatego odpowiedni projekt oraz należyta staranność podczas realizacji robót są kluczowe dla zapewnienia trwałości budynku, jak i przede wszystkim ochrony zdrowia użytkowników.

Występowanie i przeciwdziałanie rozwojowi grzybów w budynkach

Podstawą profilaktyki mającej na celu uniemożliwienie rozwoju grzybów pleśniowych w pomieszczeniach mieszkalnych jest odpowiednio sporządzony projekt, respektujący zasady wynikające z fizyki budowli, z uwzględnieniem szczegółowej analizy miejsc newralgicznych jakimi są obecne w przegrodach budowlanych mostki termiczne oraz odpowiednie dobranie zabezpieczeń przeciwwodnych dostosowanych między innymi do warunków gruntowych występujących w miejscu realizacji obiektu. Zagadnienie to jest o tyle istotne, że znalazło swoje odzwierciedlenie w przepisach. W rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie poświęcono temu rozdział zatytułowany „Ochrona przed zawilgoceniem i korozją biologiczną”. Kolejno istotnym czynnikiem w zakresie przeciwdziałania rozwojowi niechcianych mikroorganizmów jest stosowanie się do zapisów zawartych w projekcie podczas realizacji obiektu oraz przestrzeganie technologii robót budowlanych. Ponieważ nawet najdokładniejszy projekt nie gwarantuje osiągnięcia oczekiwanego rezultatu w przypadku ignorowania wytycznych w nim zawartych na etapie budowy. Ostatecznie również sam użytkownik ma bezpośredni wpływ na możliwość przyczynienia się do umożliwienia wzrostu niepożądanych mikroorganizmów, w skutek niewłaściwej eksploatacji budynku. Podstawą jest zapewnienie sprawnej wentylacji budynku, dobrą praktyką w tym zakresie jest kontrolowanie poziomu wilgotności powietrza panującej we wnętrzach, by nie przekraczała optymalnej wartości i reagowanie w razie utrzymywania się podwyższonej wartości wilgotności powietrza, np. poprzez przewietrzanie. Należy mieć również na uwadze, konieczność prowadzenia rutynowych konserwacji obiektu oraz elementów jego wyposażenia, by nie przyczyniać się do nadmiernego zawilgocenia przegród budowlanych, np. poprzez utrzymanie w przyzwoitym stanie orynnowania oraz opaski wokół budynku, w celu utrzymania odpowiedniego odprowadzenia wód opadowych. Jednocześnie wszelkie niekontrolowane przecieki będące np. skutkiem awarii, czy nieszczelności powinno się możliwie szybko usuwać, wraz z jednoczesnym osuszaniem miejsc zalania. By wyłapać na wczesnym etapie ewentualne oznaki świadczące o możliwym rozwoju grzybów, w trakcie rutynowego sprzątania warto zwracać uwagę na miejsca takie jak ościeża okienne, czy narożniki ścian zewnętrznych, a także od czasu do czasu kontrolować stan powierzchni zasłoniętych przez duże meble, szczególnie gdy są one zlokalizowane przy ścianach zewnętrznych. Objawy takie jak lokalne przebarwienia, czy również łuszczenie się tapet i farb mogą świadczyć o rozwoju niepożądanych mikroorganizmów. W przypadku potwierdzenia rozwoju grzybów na przegrodach budowlanych należy przede wszystkim usunąć przyczynę powstania warunków sprzyjających ich rozwojowi. Stosowanie domowych środków czystości w celu dezynfekcji może jedynie chwilowo maskować problem, czego konsekwencją jest powtórne uwidocznienie się grzybów pleśniowych. W celu wdrożenia trwałych rozwiązań, konieczne może się okazać zlecenie tego zadania specjaliście, który zweryfikuje źródło problemu oraz wskaże sposób przeprowadzenia ewentualnej naprawy.

Podsumowanie

Grzyby stanowią obecnie oddzielne królestwo organizmów, którego różnorodność biologiczną szacuje się nawet na ok. 1,5 mln gatunków. W zależności od rodzaju mogą one przyczyniać się do degradacji tkanki budowlanej jak i mieć negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Krótkotrwałe narażenie na oddziaływanie podwyższonego stężenia substancji produkowanych przez grzyby nie powinno wpłynąć negatywnie na zdrowy organizm ludzki, najbardziej narażone są jednak dzieci, chorzy, osoby starsze oraz o obniżonej odporności. Nie należy jednak ignorować pierwszych oznak obecności pleśni w pomieszczeniach, ponieważ długotrwałe narażenie na działanie mykotoksyn, może skutkować nawet rozwojem nowotworów.

Obecnie większość swojego czasu spędzamy wewnątrz obiektów, zarówno w miejscu pracy, jak i zamieszkania. Mimo że poszczególne budynki coraz częściej realizowane są z myślą o zapewnieniu możliwie najwyższego komfortu i bezpieczeństwa, z uwagi na złożoność zagadnień związanych ze wznoszeniem obiektów, nie zawsze udaje się zapewnić oczekiwany standard realizacji. Przyczyniać może się do tego brak odpowiedniej świadomości uczestników procesu budowlanego, jak i zaniedbania na etapie projektu, realizacji oraz późniejszej eksploatacji. Skutkiem tego może być negatywne oddziaływanie środowiska zbudowanego na zdrowie i samopoczucie użytkowników.

Syndrom chorego budynku – czym jest?

Budynek zrealizowany zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej nie powinien przyczyniać się do negatywnego wpływu na użytkowników. Jednak wiele nawet wysokiej klasy nowoczesnych obiektów kwalifikuje się do otrzymania statusu budynku chorego. Według Światowej Organizacji Zdrowia „chore budynki” to takie, w których co najmniej 30% użytkowników uskarża się na złe warunki funkcjonowania, natomiast „Syndrom Chorego Budynku” (ang. Sick Building Syndrome – SBS), znany także jako „Zespół Chorego Budynku” lub „Syndrom Niezdrowego Budynku”, stanowi określenie zbioru objawów składających się na negatywną ocenę warunków higieniczno-zdrowotnych w pomieszczeniach. Charakterystyczne dla dolegliwości związanych z SBS jest brak ich wyraźniej przyczyny, jednocześnie opuszczenie pomieszczeń, w których panują niekorzystne warunki, może poprawić subiektywne odczucie stanu zdrowia. Powyższe przekłada się na utrudnione rozpoznawanie chorób powodowanych przez budynki. Dodatkowo występowanie zaburzeń zdrowotnych zależy nie tylko od oddziaływania środowiska zbudowanego na organizm, ale również od indywidualnych predyspozycji (np. podatności genetycznej, odporności immunologicznej, zaburzeń zdrowotnych).

Syndrom chorego budynku to zespół zróżnicowanych negatywnych objawów zdrowotnych, które mogą być przypisane środowisku wewnętrznemu danego budynku.

Choroby związane z budynkiem

Coraz większą uwagę poświęca się schorzeniom spowodowanym zanieczyszczeniami, których źródłem jest środowisko zbudowane. Długotrwałe przebywanie w „chorych budynkach” sprzyja występowaniu objawów i może być przyczyną rozwoju zespołu chorób z nim związanych (ang. Building Related Illness – BRI). Choroby spowodowane przez złe warunki środowiska wewnętrznego są trudno rozpoznawalne. Mogą być mylone z grypą lub ignorowane w przypadku poprawy samopoczucia po opuszczeniu budynku. Wśród dolegliwości związanych z ekspozycją na środowisko zbudowane wyróżnić można między innymi:

• Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna (MCS),
• Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) – m.in. trwałe zmęczenie oraz osłabienie pamięci.
• Choroby układu oddechowego – np. astma, zapalenie oskrzeli.
• Infekcje – np. legionelloza.
• Choroby skóry – np. fotodermatoza, kontaktowe zapalenie skóry.
• Alergie – np. gorączka nawilżaczowa.
• Choroby grypopochodne, przeziębienia – np. kaszel, ucisk w klatce piersiowej, bóle mięśni.

Rozpoznanie chorób związanych z budynkiem wymusza konieczność zrozumienia wpływu poszczególnych składników środowiska zbudowanego na ludzi. Zagadnienie to charakteryzuje się dużym stopniem złożoności, jednak poprawna diagnoza, może być podstawą do wdrożenia rozwiązań poprawiających jakoś funkcjonowania użytkowników.

Objawy

Symptomy syndromu chorego budynku przybierają różnorodną formę, mogą one również występować w budynkach nowo wznoszonych. Z tego powodu warto przyjrzeć się dokładniej objawom związanym z tym zjawiskiem:

• Choroby dróg oddechowych – wzrost podatności zachorowania na astmę, zwiększona częstotliwość nieżytów dróg oddechowych i napady kaszlu, doświadczanie duszności, uczucia ucisku w klatce piersiowej lub innych problemów z oddychaniem,
• Alergie i nadwrażliwość – zwiększona zapadalność na choroby alergiczne oraz narastanie ciężkości choroby osób z nadwrażliwością na alergeny.
• Bóle głowy – częste bóle i zawroty głowy lub migreny mogą być związane z występowaniem w powietrzu lotnych związków organicznych lub niepożądanych substancji chemicznych.
• Problemy skórne – doświadczanie swędzenia, zaczerwienienia, uczucia suchości skóry, wysypki lub innych objawów skórnych wywołanych przez substancje drażniące.
• Problemy trawienne – problemy żołądkowe, nudności lub wymioty doświadczane przez niektóre osoby mogą być związane z warunkami środowiska wewnątrz budynku.
• Zmęczenie i osłabienie – związane z zespołem przewlekłego zmęczenia trudności w koncentracji, ogólna apatia i drażliwość wpływają negatywnie na wydajność i jakość życia, jednocześnie obniżenie koncentracji i pamięci obniża produktywność i zadowolenie z pracy.
• Spadek zdrowia psychicznego – związany między innymi z ubóstwem energetycznym, może prowadzić do stanów lękowych i depresji.
• Inne dolegliwości – uczucie suchości oraz podrażnienie błon śluzowych, oczu, nosa, krtani i gardła, łzawienie, chrypka, gorączka nawilżaczowa.

Użytkownicy obiektów, najczęściej nie zdają sobie sprawy z przyczyn złego samopoczucia. Różne dolegliwości przypisywane są nadmiernemu zmęczeniu, przeziębieniu lub nieodpowiedniej diecie. Choć objawy nie zawsze połączone są ze środowiskiem zbudowanym, to obecnie nasze życie nierozerwalnie związane jest z różnymi rodzajami pomieszczeń, które w różnym stopniu wpływają na osoby w nich się znajdujące.

Przyczyny

Zrozumienie złożonych mechanizmów wpływających na zdrowie i samopoczucie użytkowników budynków staje się kluczowe w kontekście współczesnej urbanizacji. Różnorodność oraz skomplikowane wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi czynnikami nie ułatwiają tego zadania. Wyróżnić można jednak obszary, które w największym stopniu wpływają na jakość funkcjonowania człowieka we wnętrzach.

• Wentylacja – niewłaściwa cyrkulacja powietrza, nieodpowiednia ilość wymian powietrza, bądź też słaba jakość i zanieczyszczenia. Jednocześnie niekontrolowana infiltracja powietrza zewnętrznego, związana z niewystarczającą szczelnością budynku, która przyczynia się do powstawania niekorzystnych przeciągów oraz przedmuchów.
• Zanieczyszczenia powietrza:
  • ze źródeł wewnętrznych – materiały budowlane zawierające toksyczne substancje chemiczne, alergeny, lotne związki organiczne emitowane przez elementy wykończenia takie jak: farby, wykładziny, pokrycia podłóg lub meble, środki czystości, jak i dym tytoniowy.
  • ze źródeł zewnętrznych – powietrze dostające się do budynku w ramach wentylacji lub poprzez niekontrolowane nieszczelności, może być zanieczyszczone spalinami samochodowymi, alergenami, pyłami lub innymi zanieczyszczeniami.
• Mikroorganizmy – bakterie, grzyby, wirusy, mogą rozmnażać się w nawilżaczach i miskach spustowych lub w innych miejscach gromadzenia się wody, występuje bezpośredni związek pomiędzy wilgocią i występowaniem pleśni wewnątrz budynków a objawami chorób dróg oddechowych i astmą.
• Oświetlenie – wspomaga naturalne reakcje człowieka i wydzielanie niektórych hormonów, niedostatek światła naturalnego lub nieodpowiednie sztuczne oświetlenie zakłóca naturalny cykl okołodobowy.
• Temperatura – zbyt niska temperatura jest przyczyną pogorszenia ogólnego stanu zdrowia oraz między innymi zwężenia naczyń krwionośnych, czego konsekwencją jest zwiększone ciśnienie krwi. Również zbyt wysoka temperatura oraz znaczne jej wahania są niekorzystne dla użytkowników obiektów.
• Wilgotność – nieodpowiednia kontrola wilgotności pomieszczeń, niewłaściwa wentylacja, zalania, przecieki i nieszczelności, mogą prowadzić do rozwoju grzybów, które są przyczyną problemów zdrowotnych.
• Hałas – niewłaściwa ochrona przeciwdźwiękowa przekładająca się na dyskomfort, zmęczenie oraz trudności w koncentracji skutkująca obniżeniem produktywności, jak i w niektórych przypadkach brakiem prywatności użytkowników obiektu.
• Ubóstwo energetyczne – wiąże się z odczuwaniem niepokoju oraz podnosi obawy związane z ponoszonymi kosztami energii i możliwościami zapewnienia bezpieczeństwa. Życie w zimnych i wilgotnych budynkach jest przyczyną czynników stresogennych wpływających na zdrowie psychiczne.
• Czynniki psychologiczne i psychosomatyczne – brak prywatności, możliwości kontroli klimatu wewnętrznego budynku, czy też efekty psychologiczne wynikające ze stale zamkniętych okien. W przypadku miejsc pracy nadmierny stres, słabe relacje interpersonalne i niewłaściwa komunikacja.

Poszczególne czynniki poprzez działanie synergiczne mogą zwiększać negatywne oddziaływanie na organizm ludzki, dlatego właściwe rozpoznanie Syndromu chorego budynku oraz chorób z nim związanych jest bardzo trudne. Zwiększona wilgotność może przyczynić się do rozwoju niechcianych mikroorganizmów, jednocześnie podwyższona temperatura może nasilać oddziaływanie toksyczne. Jednakże nawet w przypadku braku poważnych skutków zdrowotnych, niewłaściwie zrealizowane środowisko zbudowane może przyczyniać się do zmniejszenia produktywności osób przebywających w budynku, co przekłada się bezpośrednio na aspekt finansowy w miejscu pracy, ale jest nie mniej istotne, chociażby w kontekście efektywności edukacji i samopoczucia w miejscu zamieszkania.

Przeciwdziałanie

Obecnie nawet co trzeci nowo wznoszony lub remontowany obiekt może charakteryzować się syndromem chorego budynku. Niekorzystny stan środowiska wewnętrznego nie tylko wpływa na pogorszenie samopoczucia i zdrowia użytkowników, ale również skutkuje obniżeniem wartości nieruchomości. Skuteczne przeciwdziałanie syndromowi chorego budynku wymaga kompleksowego podejścia na każdym etapie:

• Projekt – przemyślana, dopracowana dokumentacja, uwzgledniająca rozwiązania wpływające na zapewnienie komfortu oraz wysokiej jakości środowiska wewnętrznego.
• Realizacja – ścisłe przestrzeganie zaleceń zawartych w dokumentacji projektowej, egzekwowanie wytycznych oraz wymagań technologii robót budowlanych.
• Eksploatacja – regularna konserwacja systemów instalacyjnych, systematyczna kontrola stanu technicznego obiektu oraz monitorowanie warunków wewnętrznych.

Podsumowanie

Obecnie zdrowie ludzkie powiązane jest również z jakością środowiska zbudowanego, przez co jego wpływ na zdrowie i komfort użytkowników obiektów jest kwestią, której nie należy lekceważyć. Świadomy wybór rozwiązań technicznych może pomóc nie tylko w minimalizowaniu ryzyka powstania syndromu chorego budynku, ale również wpływać pozytywnie na jakość funkcjonowania użytkowników w obiekcie. Warto zdawać sobie sprawę z tego, jakie negatywne skutki dla użytkowników wiążą się z chorymi budynkami, mając jednocześnie na uwadze, że dzięki współpracy ze świadomym zagrożeń zespołem specjalistów oraz przemyślanym decyzjom podjętym na etapie projektu, możliwe jest stworzenie zdrowej przestrzeni do życia i pracy.